Gastros nomos mu?

Bugün yemek tariflerinden, seyehatlerdeki yemeklerden biraz daha farklı bir konuya bakmaya ne dersiniz? Beni şaşırtan, hoşuma giden bazı bilgilere geldi sıra.
Hemen başlayalım...

Gastros (mide) ve nomos " yasa (kural) sözcüklerinden oluşan "gastronomi" sözcüğü sağlığa uygun, iyi düzenlenmiş, hoş ve lezzetli yemek düzeni ve sistemi, kısaca yeme-içme ve sofra kurma bilim ve sanatı anlamına geliyor. Evet, biliyorum bunu birçoğumuz biliyoruz. Peki bu zamana kadar bilmediğimiz şeyler?
Şarapla başlayalım:
Mitolojide şarap, Mısırlılarda Osiris, Yunanlılarda Dionysos, Romalılarda Bacchus gibi tanrıların içkisi olarak kabul edilir.
Şişe mantarı, "mantar ağacı" da denilen Portekiz meşesinin ağaç kabuğundan elde edilir.
Şarap uzmanı ya da şarap tadıcısına önolog ( Yun. "oinos" şarap+ "logos" bilim) denir.

Gelelim bazı kelimelerin nereden geldiğine:
Çorba sözcüğü Farsça, "şorba" "şor" tuzlu + "bag"yahniden gelir. Afganistan ve Pakistan'da şorva, İspanyolca ve Portekizce'de sopa, Almancada suppe şekillerinde karşımıza çıkıyor.
Türkçe "mutfak" sözcüğü, et pişirilen yer anlamına Arapça "matbah" sözcüğünden gelmektedir.
Başka bir konu ise yoğurt: yoğurt tülbentin içine konup asılarak suyu sızdırılırsa süzme yoğurt/ labne (ar.Labneh) elde edilir. Bu terim günümüzde daha çok tutsuz yumuşak peynir ya da krem peyniri anlamında kullanılmaktadır.
"Pandispanya" adı verilen bol yumurtalı yağsız kek ise, "İspanyol ekmeği" ( pan di Hispania) anlamına gelmektedir.
Amerikan yerlilerinin "komoto", İnkalıların "papas"dedikleri patatese İngilizler "potato", Fransızlar ise "pommo de terre"demişler.
Restoran sözcüğü Fransızca "canlandıran/tazelik ve dinçlik veren" anlamına restaurant sözcüğünden gelmedir ve ilk başlarad et suyu temelinde şifalı ilaç anlamında kullanılıyordu.

Marie-Antoine Careme, Napoleon Bonaperte'nin aşçısı olmuştur. Careme, yemeğin kıvamına, aromasına ve lezzetine değer katan sosları beş ana başlık altında sınıflandırmıştır. "Espagnole", "tomato", "bechamel", "veloute" ve "Hollandaise". Bu sınıflandırmaya katılmamak mümkün değil :)

Roma &Napoli gezimizden...

İtalya Kralı I. Umberto (1844-1900) ile Kraliçe Margherita di Savoia 1871 yılında Napoli'de tatildelerken, pizza ustası Raffaele Esposiyo'yu saraya davet ederek kendilerine ikramda bulunmasını isterler. Esposito onlara üç çeşir pizza sunar. Bunlardan İtalyan bayrağı renklerindeki mozarellalı, fesleğenli ve domatesli olan pizza, kraliçenin takdirini kazanır ve ona "Pizza Margherita" adı verilir.


Sizi daha fazla bilgi ile sıkmadan ilk etap ilginç bilgileri Prof. Dr. Zeki Tez'in" Lezzetin Tarihi" kitabını kaynak göstererek tamamlıyorum.